Konkurs geograficzny 2019

Termin: 6 listopada godzina 9.00

Zakres wymagań na poszczególnych etapach
Wojewódzkiego Konkursu przedmiotowego z geografii

dla uczniów szkół podstawowych w roku szk. 2019/2020ORAZ WYKAZ PRZYBORÓW I MATERIAŁÓW, Z KTÓRYCH
MOGĄ KORZYSTAĆ UCZESTNICY KONKURSU

Wiedza i umiejętności wymagane od uczestnika konkursu

Opis wymagań	Treści kształcenia w podstawie programowej	Wykaz literatury obowiązującej uczestników oraz stanowiącej pomoc dla nauczyciela
Etap szkolny
I. Wiedza geograficzna. 1.Opanowanie podstawowego słownictwa geograficznego w celu opisywania oraz wyjaśniania występujących w środowisku geograficznym zjawisk i zachodzących w nim procesów. 2. Poznanie wybranych krajobrazów Polski i świata, ich głównych cech i składników. 4.Poznanie zróżnicowanych form działalności człowieka w środowisku, ich uwarunkowań i konsekwencji oraz dostrzeganie potrzeby racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody. 5.Rozumienie zróżnicowania przyrodniczego, społeczno-gospodarczego i kulturowego świata. 6.Identyfikowanie współzależności między elementami środowiska przyrodniczego i społeczno-gospodarczego oraz związków i zależności w środowisku geograficznym w skali lokalnej, regionalnej i globalnej. 7.Określanie prawidłowości w zakresie przestrzennego zróżnicowania warunków środowiska przyrodniczego oraz życia i różnych form działalności człowieka. 8. Integrowanie wiedzy przyrodniczej z wiedzą społeczno-ekonomiczną i humanistyczną II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce. 1.Prowadzenie obserwacji i pomiarów w terenie, analizowanie pozyskanych danych i formułowanie wniosków na ich podstawie. 2.Korzystanie z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów, diagramów, danych statystycznych, tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu zdobywania, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych. 3.Interpretowanie map różnej treści. 4.Określanie związków i zależności między poszczególnymi elementami środowiska przyrodniczego, społeczno-gospodarczego i kulturowego, formułowanie twierdzenia o prawidłowościach, dokonywanie uogólnień. 5.Ocenianie zjawisk i procesów społeczno-kulturowych oraz gospodarczych zachodzących w Polsce i w różnych regionach świata. 6.Stawianie pytań, formułowanie hipotez oraz proponowanie rozwiązań problemów dotyczących środowiska geograficznego. 7.Podejmowanie nowych wyzwań oraz racjonalnych działań prośrodowiskowych i społecznych. 8.Rozwijanie umiejętności percepcji przestrzeni i wyobraźni przestrzennej. 9.Podejmowanie konstruktywnej współpracy i rozwijanie umiejętności komunikowania się z innymi. 10.Wykorzystywanie zdobytej wiedzy i umiejętności geograficznych w życiu codziennym. III. Kształtowanie postaw. 1.Rozpoznawanie swoich predyspozycji i talentów oraz rozwijanie pasji i zainteresowań geograficznych. 2.Łączenie racjonalności naukowej z refleksją nad pięknem i harmonią świata przyrody oraz dziedzictwem kulturowym ludzkości. 3.Przyjmowanie postawy szacunku do środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz rozumienie potrzeby racjonalnego w nim gospodarowania. 4.Kształtowanie pozytywnych – emocjonalnych i duchowych – więzi z najbliższym otoczeniem, krajem ojczystym, a także z całą planetą Ziemią. 5.Rozwijanie zdolności percepcji najbliższego otoczenia i miejsca rozumianego jako „oswojona” najbliższa przestrzeń, której nadaje pozytywne znaczenia.	Mapa Polski: mapa ogólnogeograficzna i krajobrazowa; skala mapy; znaki na mapie, treść mapy	1. Atlas Geograficzny Świat, Polska, PPWK – Nowa Era, 2. Flis J., Szkolny słownik geograficzny, WSiP, Warszawa 1999 r., 3. http://stat.gov.pl/statystyka-miedzynarodowa/porownania-miedzynarodowe/tablice-o-krajach-wedlug-tematow/ 4. Obowiązują podręczniki do nauczania geografii dopuszczone do użytku w szkole podstawowej.
	Krajobrazy Polski: wysokogórski (Tatry), wyżynny (Wyżyna Krakowsko-Częstochowska), nizinny (Nizina Mazowiecka), pojezierny (Pojezierze Mazurskie), nadmorski (Pobrzeże Słowińskie), wielkomiejski (Warszawa), miejsko-przemysłowy (Wyżyna Śląska), rolniczy (Wyżyna Lubelska)
	Lądy i oceany na Ziemi: rozmieszczenie lądów i oceanów, pierwsze wyprawy geograficzne
	Krajobrazy świata: wilgotnego lasu równikowego i lasu strefy umiarkowanej, sawanny i stepu, pustyni gorącej i lodowej, tajgi i tundry, śródziemnomorski, wysokogórski Himalajów; strefowość a piętrowość klimatyczno-roślinna na świecie
	Ruchy Ziemi: Ziemia w Układzie Słonecznym; ruch obrotowy i obiegowy; następstwa ruchów Ziemi
	Współrzędne geograficzne: szerokość i długość geograficzna; położenie matematyczno-geograficzne punktów i obszarów; rozciągłość południkowa i równoleżnikowa
Literatura dodatkowa	*Wiedza i umiejętności poszerzające treści ok. 30 %	5. Geografia w szkole 6/2016, Krzysztof Trojan, Czy tutaj jest bezpiecznie? Zagrożenia i bezpieczeństwo na mapach., str. 12 – 15. 6. Geografia w szkole 4/2017, Krzysztof Trojan, Niezbadana Ziemia. Odkrycia geograficzne u progu XXI wieku, str. 4 – 7.
Etap rejonowy Od uczestnika konkursu wymagane są wiedza i umiejętności ze stopnia szkolnego oraz:
I. Wiedza geograficzna. 1.Opanowanie podstawowego słownictwa geograficznego w celu opisywania oraz wyjaśniania występujących w środowisku geograficznym zjawisk i zachodzących w nim procesów. 2. Poznanie wybranych krajobrazów Polski i świata, ich głównych cech i składników. 4.Poznanie zróżnicowanych form działalności człowieka w środowisku, ich uwarunkowań i konsekwencji oraz dostrzeganie potrzeby racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody. 5.Rozumienie zróżnicowania przyrodniczego, społeczno-gospodarczego i kulturowego świata. 6.Identyfikowanie współzależności między elementami środowiska przyrodniczego i społeczno-gospodarczego oraz związków i zależności w środowisku geograficznym w skali lokalnej, regionalnej i globalnej. 7.Określanie prawidłowości w zakresie przestrzennego zróżnicowania warunków środowiska przyrodniczego oraz życia i różnych form działalności człowieka. 8. Integrowanie wiedzy przyrodniczej z wiedzą społeczno-ekonomiczną i humanistyczną	Geografia Europy: położenie i granice kontynentu; podział polityczny Europy; główne cechy środowiska przyrodniczego Europy; zjawiska występujące na granicach płyt litosfery; zróżnicowanie ludności oraz starzenie się społeczeństw; największe europejskie metropolie; zróżnicowanie źródeł energii w krajach europejskich; rolnictwo, przemysł i usługi w wybranych krajach europejskich; turystyka w Europie Południowej	1. Atlas Geograficzny Świat, Polska, PPWK – Nowa Era, 2. Flis J., Szkolny słownik geograficzny, WSiP, Warszawa 1999 r., 3. http://stat.gov.pl/statystyka-miedzynarodowa/porownania-miedzynarodowe/tablice-o-krajach-wedlug-tematow/ 4. Obowiązują podręczniki do nauczania geografii dopuszczone do użytku w szkole podstawowej.
II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce. 1.Prowadzenie obserwacji i pomiarów w terenie, analizowanie pozyskanych danych i formułowanie wniosków na ich podstawie. 2.Korzystanie z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów, diagramów, danych statystycznych, tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu zdobywania, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych. 3.Interpretowanie map różnej treści. 4.Określanie związków i zależności między poszczególnymi elementami środowiska przyrodniczego, społeczno-gospodarczego i kulturowego, formułowanie twierdzenia o prawidłowościach, dokonywanie uogólnień. 5.Ocenianie zjawisk i procesów społeczno-kulturowych oraz gospodarczych zachodzących w Polsce i w różnych regionach świata. 6.Stawianie pytań, formułowanie hipotez oraz proponowanie rozwiązań problemów dotyczących środowiska geograficznego. 7.Podejmowanie nowych wyzwań oraz racjonalnych działań prośrodowiskowych i społecznych. 8.Rozwijanie umiejętności percepcji przestrzeni i wyobraźni przestrzennej. 9.Podejmowanie konstruktywnej współpracy i rozwijanie umiejętności komunikowania się z innymi. 10.Wykorzystywanie zdobytej wiedzy i umiejętności geograficznych w życiu codziennym.	Sąsiedzi Polski: przemiany przemysłu w Niemczech; dziedzictwo kulturowe Litwy i Białorusi; środowisko przyrodnicze i atrakcje turystyczne Czech i Słowacji; problemy polityczne, społeczne i gospodarcze Ukrainy; zróżnicowanie przyrodnicze i społeczno-gospodarcze Rosji; relacje Polski z sąsiadami
III. Kształtowanie postaw. 1.Rozpoznawanie swoich predyspozycji i talentów oraz rozwijanie pasji i zainteresowań geograficznych. 2.Łączenie racjonalności naukowej z refleksją nad pięknem i harmonią świata przyrody oraz dziedzictwem kulturowym ludzkości. 3.Przyjmowanie postawy szacunku do środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz rozumienie potrzeby racjonalnego w nim gospodarowania. 4.Rozwijanie w sobie poczucia tożsamości oraz wykazywanie postawy patriotycznej, wspólnotowej i obywatelskiej. 5.Kształtowanie poczucia dumy z piękna ojczystej przyrody i dorobku narodu (różnych obiektów dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego własnego regionu i Polski, krajobrazów Polski, walorów przyrodniczych, kulturowych, turystycznych oraz sukcesów polskich przedsiębiorstw na arenie międzynarodowej). 6.Kształtowanie pozytywnych – emocjonalnych i duchowych – więzi z najbliższym otoczeniem, krajem ojczystym, a także z całą planetą Ziemią. 7.Rozwijanie zdolności percepcji najbliższego otoczenia i miejsca rozumianego jako „oswojona” najbliższa przestrzeń, której nadaje pozytywne znaczenia. 8.Rozwijanie postawy współodpowiedzialności za stan środowiska geograficznego, kształtowanie ładu przestrzennego oraz przyszłego rozwoju społeczno- -kulturowego i gospodarczego „małej ojczyzny”, własnego regionu i Polski. 9. Przełamywanie stereotypów i kształtowanie postawy szacunku, zrozumienia, akceptacji i poszanowania innych kultur przy jednoczesnym zachowaniu poczucia wartości dziedzictwa kulturowego własnego narodu i własnej tożsamości.	Środowisko przyrodnicze Polski na tle Europy: położenie geograficzne Polski; wpływ ruchów górotwórczych i zlodowaceń na rzeźbę Europy i Polski; przejściowość klimatu Polski; Morze Bałtyckie; główne rzeki Polski i ich systemy na tle rzek Europy oraz ich systemów; główne typy gleb w Polsce; lasy w Polsce; dziedzictwo przyrodnicze Polski, surowce mineralne Polski
	Społeczeństwo i gospodarka Polski na tle Europy: rozmieszczenie ludności, struktura demograficzna Polski (wiekowa, narodowościowa, wyznaniowa, wykształcenia, za-trudnienia); migracje Polaków na tle współczesnych ruchów migracyjnych w Europie; zróżnicowanie polskich miast; sektory gospodarki Polski; rolnictwo Polski; zmiany struktury przemysłu Polski; zróżnicowanie usług i ich rola w rozwoju gospodarki; rozwój komunikacji; gospodarka morska; atrakcyjność turystyczna Polski
	Relacje między elementami środowiska geograficznego na wybranych obszarach Polski: wpływ sposobu zagospodarowania dorzecza na występowanie powodzi; warunków przyrodniczych (zasobów surowców mineralnych, wiatru, wód i usłonecznienia) i pozaprzyrodniczych na energetykę; rozwoju dużych miast na prze-kształcenia strefy podmiejskiej; procesów migracyjnych na strukturę wieku i zmiany w zaludnieniu obszarów wiejskich; przemian gospodarczych po 1989 r. na zmiany struktury zatrudnienia; transportu na rozwój działalności gospodarczej; walorów środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego na rozwój turystyki.
	Własny region: źródła informacji o regionie; dominujące cechy środowiska przyrodniczego, struktury demograficznej oraz gospodarki; walory turystyczne; współpraca międzynarodowa.
Literatura dodatkowa	*Wiedza i umiejętności poszerzające treści ok. 30 %	5. Geografia w szkole 1/2019, Krzysztof trojan, Ład czy bezład przestrzenny?, str. 4 – 7 6. Geografia w szkole,2/2019, Przemysław Śleszyński, Demografia jako wyzwanie dla Polski i świata, str. 8 – 14 7. Geografia w szkole 3/2019, Krzysztof trojan, Mierzeja Wiślana – szansa lub katastrofa, str. 4 - 7
Etap wojewódzki Od uczestnika konkursu wymagane są wiedza i umiejętności ze stopnia szkolnego, rejonowego oraz:
I. Wiedza geograficzna. 1.Opanowanie podstawowego słownictwa geograficznego w celu opisywania oraz wyjaśniania występujących w środowisku geograficznym zjawisk i zachodzących w nim procesów. 2. Poznanie wybranych krajobrazów Polski i świata, ich głównych cech i składników. 4.Poznanie zróżnicowanych form działalności człowieka w środowisku, ich uwarunkowań i konsekwencji oraz dostrzeganie potrzeby racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody. 5.Rozumienie zróżnicowania przyrodniczego, społeczno-gospodarczego i kulturowego świata. 6.Identyfikowanie współzależności między elementami środowiska przyrodniczego i społeczno-gospodarczego oraz związków i zależności w środowisku geograficznym w skali lokalnej, regionalnej i globalnej. 7.Określanie prawidłowości w zakresie przestrzennego zróżnicowania warunków środowiska przyrodniczego oraz życia i różnych form działalności człowieka. 8. Integrowanie wiedzy przyrodniczej z wiedzą społeczno-ekonomiczną i humanistyczną.	Wybrane problemy i regiony geograficzne Azji: Azja jako kontynent kontrastów geograficznych; pacyficzny „pierścień ognia”; klimat monsunowy w Azji Południowo- -Wschodniej; Japonia – gospodarka na tle warunków przyrodniczych i społeczno-kulturowych; Chiny – rozmieszczenie ludności, problemy demograficzne oraz znaczenie w gospodarce światowej; Indie krajem wielkich możliwości rozwojowych oraz kontrastów społecznych i gospodarczych; Bliski Wschód – kultura regionu, ropa naftowa, obszar konfliktów zbrojnych.	1. Atlas Geograficzny Świat, Polska, PPWK – Nowa Era, 2. Flis J., Szkolny słownik geograficzny, WSiP, Warszawa 1999 r., 3. http://stat.gov.pl/statystyka-miedzynarodowa/porownania-miedzynarodowe/tablice-o-krajach-wedlug-tematow/ 4. Obowiązują podręczniki do nauczania geografii dopuszczone do użytku w szkole podstawowej.
II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce. 1.Prowadzenie obserwacji i pomiarów w terenie, analizowanie pozyskanych danych i formułowanie wniosków na ich podstawie. 2.Korzystanie z planów, map, fotografii, rysunków, wykresów, diagramów, danych statystycznych, tekstów źródłowych oraz technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu zdobywania, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych. 3.Interpretowanie map różnej treści. 4.Określanie związków i zależności między poszczególnymi elementami środowiska przyrodniczego, społeczno-gospodarczego i kulturowego, formułowanie twierdzenia o prawidłowościach, dokonywanie uogólnień. 5.Ocenianie zjawisk i procesów społeczno-kulturowych oraz gospodarczych zachodzących w Polsce i w różnych regionach świata. 6.Stawianie pytań, formułowanie hipotez oraz proponowanie rozwiązań problemów dotyczących środowiska geograficznego. 7.Podejmowanie nowych wyzwań oraz racjonalnych działań prośrodowiskowych i społecznych. 8.Rozwijanie umiejętności percepcji przestrzeni i wyobraźni przestrzennej. 9.Podejmowanie konstruktywnej współpracy i rozwijanie umiejętności komunikowania się z innymi. 10.Wykorzystywanie zdobytej wiedzy i umiejętności geograficznych w życiu codziennym.	Wybrane problemy i regiony geograficzne Afryki: położenie Afryki i jego wpływ na cyrkulację powietrza i rozmieszczenie opadów atmosferycznych; strefowość klimatyczno-roślinno-glebowa; warunki gospodarowania człowieka w strefie Sahelu– problem zachowania równowagi ekologicznej; rozwój turystyki w Kenii; rolnictwo żarowo-odłogowe i nowoczesne plantacje w Afryce Zachodniej; przyczyny niedożywienia w Etiopii; tradycyjna i nowoczesna gospodarka w Afryce.
III. Kształtowanie postaw. 1.Łączenie racjonalności naukowej z refleksją nad pięknem i harmonią świata przyrody oraz dziedzictwem kulturowym ludzkości. 2.Przyjmowanie postawy szacunku do środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz rozumienie potrzeby racjonalnego w nim gospodarowania. 3.Kształtowanie pozytywnych – emocjonalnych i duchowych – więzi z najbliższym otoczeniem, krajem ojczystym, a także z całą planetą Ziemią. 4. Przełamywanie stereotypów i kształtowanie postawy szacunku, zrozumienia, akceptacji i poszanowania innych kultur przy jednoczesnym zachowaniu poczucia wartości dziedzictwa kulturowego własnego narodu i własnej tożsamości.	Wybrane problemy i regiony geograficzne Ameryki Północnej i Południowej: rozciągłość południkowa i ukształtowanie powierzchni; północna granica upraw i lasóww Kanadzie; cyklony i powodzie w Ameryce Północnej; problemy zagospodarowania Amazonii; sytuacja rdzennej ludności; slumsy w wielkich miastach; megalopolis; Dolina Krzemowa jako przykład technopolii; znaczenie gospodarcze Stanów Zjednoczonych w świecie.
	Wybrane problemy i regiony geograficzne Australii i Oceanii: środowisko przyrodnicze; rozmieszczenie ludności i gospodarka.
	Geografia obszarów okołobiegunowych: środowisko przyrodnicze; badania naukowe; polscy badacze
1. Literatura dodatkowa	*Wiedza i umiejętności poszerzające treści ok. 30 %	5. Geografia w szkole 1/2017, Piotr Migoń, Ziemia Ognista – na Krancu świata, str. 8 – 11 6. Geografia w szkole 1/2018. Jerzy Wrona, Geografia w herbach miast świata, str. 8 – 11 7. Geografia w szkole 1/2018, Aleksandra Zaparucha, Szanghaj – miasto przyszłości?, str. 12 – 18 8. Geografia w szkole 4/2018, Józef Szewczyk, Koralowa siła, str. 17 – 20 9. Poznaj świat 5/2019, Alicja Kubiak, Jan Kurzela, W krainie hobbitów, str. 16 - 23

Wykaz przyborów i materiałów, z których mogą korzystać uczestnicy konkursu: długopis (pióro)
z niebieskim lub czarnym tuszem, linijka, lupa, kalkulator prosty.

Uczestnik konkursu nie może używać korektora, długopisów suchościeralnych, ołówka oraz innych materiałów i przedmiotów nie wskazanych powyżej.

Uczestnik nie może wnosić telefonu komórkowego, smartwatch’a i innych urządzeń elektronicznych.